HAI LOÀI LƯỠNG CƯ QUÝ, HIẾM Ở VƯỜN QUỐC GIA HOÀNG LIÊN ĐƯỢC PHÂN HẠNG TRONG DANH LỤC ĐỎ VIỆT NAM 2024

Vườn Quốc gia Hoàng Liên (VQG Hoàng Liên) là một trong những khu vực có mức độ đa dạng sinh học cao của các loài lưỡng cư ở Việt Nam, với tổng cộng 68 loài được ghi nhận. Nhiều loài trong số này đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng, đặc biệt là hai loài đặc hữu của Việt Nam: Cóc mày Botsford (Leptobrachella botsfordi) và Cóc răng Sterling (Oreolalax sterlingae).

Cóc mày Botsford (Leptobrachella botsfordi): Loài này được xếp hạng Cực kỳ Nguy cấp (CR) hiện chỉ ghi nhận phân bố ở tỉnh Lào Cai tại Vườn Quốc gia Hoàng Liên. Diện tích vùng phân bố (EOO) ước tính khoảng 8 km2; số địa điểm ghi nhận phân bố là 3; sinh cảnh sống của loài đã và đang bị thu hẹp, suy thoái do tác động của các hoạt động khai thác lâm sản và phát triển du lịch (tiêu chuẩn B1ab(iii)). Đây là loài lưỡng cư duy nhất cho tới nay được xếp hạng CR, cho thấy mức độ ưu tiên bảo tồn của loài này là rất cao.

Đặc điểm sinh cảnh sống: Cóc mày Botsford (Leptobrachella botsfordi) được  ghi nhận ở dưới lớp lá khô, cạnh các con suối nhỏ ở độ cao từ 2.500-2.815 m, gần đỉnh Phanxipăng, khu vực có nhiệt độ từ -3°C đến 20°C, lượng mưa lớn và thỉnh thoảng có tuyết (Rowley et al. 2013).

Cóc răng Sterling (Oreolalax sterlingae): Loài này được xếp hạng Nguy cấp (EN), hiện ghi nhận phân bố ở 2 tỉnh Lào Cai (Vườn Quốc gia Hoàng Liên) và Lai Châu và có thể có phân bố ở Trung Quốc. Diện tích vùng phân bố (EOO) ước tính khoảng 3.200 km2; số địa điểm ghi nhận phân bố là 4; sinh cảnh sống của loài đã và đang bị thu hẹp, suy thoái do tác động của khai thác lâm sản, xâm lấn đất rừng để trồng thảo quả và phát triển du lịch (tiêu chuẩn B1ab(iii)).

Hiện trạng quần thể: Đánh giá ban đầu tại Fansipan năm 2022 (2 địa điểm cách nhau 2 Km) cho thấy trong mùa sinh sản quần thể ước tính từ 32-574 cát thể tùy thuộc vào từng khu vực (Nguyễn Thành Luân và cs, thông tin chưa công bố).Độ phong phú: Rất hiếm gặp, loài này chỉ bắt gặp một số ít cá thể trong rừng thường xanh, ở độ cao trên 2.300 m. Xuất hiện nhiều vào tháng 5, thời điểm sinh sản chính của loài khi vực nước các con suối xuống thấp.

Đặc điểm sinh cảnh sống: Loài này thường gặp ở dưới lớp lá khô, cạnh các con suối nhỏ ở độ cao từ 2.340-3.110 m, ở rừng thường xanh trên núi cao thuộc dãy núi Hoàng Liên, khu vực có nhiệt độ từ -3°C đến 20°C, lượng mưa lớn và thỉnh thoảng có tuyết (Rowley et al. 2013). Sinh cảnh phân bố rừng ẩm nhiệt đới thường xanh trên núi cao.

Sách đỏ Việt Nam được công bố từ năm 2007, cho tới nay, trước nhu cầu về sự thay đổi về thông tin khoa học và phân loại cũng như nhu cầu cấp bách trong việc bảo tồn loài, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã phê duyệt Đề tài “Cập nhật, xây dựng cơ sở dữ liệu Danh lục Đỏ và Sách Đỏ Việt Nam”, giao cho Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật chủ trì thực hiện trong giai đoạn 2020 – 2024. Các nhóm nghiên cứu đã thu thập bổ sung, cập nhật dữ liệu và đánh giá tình trạng bảo tồn của gần 1.500 loài động vật, thực vật và nấm có nguy cơ bị đe dọa tuyệt chủng ở Việt Nam theo các tiêu chí, tiêu chuẩn của IUCN. Trên cơ sở đó, các nhà khoa học công bố Cơ sở dữ liệu Danh lục Đỏ Việt Nam và Sách Đỏ Việt Nam.

Có 66 loài lưỡng cư được liệt kê trong Danh lục đỏ Việt Nam năm 2024, trong đó VQG Hoàng Liên ghi nhận 16 loài trong danh sách này, cụ thể như sau:

Tiêu chí phân hạng: Gần bị đe dọa (Near Threatened, NT), Sẽ nguy cấp (Vulnerable, VU), Nguy cấp (Endangered, EN), Cực kỳ nguy cấp (Critically Endangered, CR

         Những kết quả nghiên cứu trong chương trình hợp tác dài hạn về bảo tồn các loài Lưỡng cư ở VQG Hoàng Liên giữa, Hội động vật học Luân Đôn (Anh), bảo tàng Quốc gia Úc và Chương trình bảo tồn Rùa châu Á đã được sử dụng cho các đánh giá nêu trên. Điều này cho thấy tầm quan trọng của các hoạt động nghiên cứu và bảo tồn đa dạng sinh học tại VQG Hoàng Liên.

Trần Tú – Trung tâm DL&BTSV Hoàng Liên

Tài liệu tham khảo:

- Nguyen, L. T., Tapley, B., Kane, D., Thi Tran, T. D., Cui, J., & Rowley, J. J. L. (2024). A new Oreolalax (Anura: Megophryidae) from the Hoang Lien Range, northwest Vietnam. Zootaxa, 5514(6), 501–524. https://doi.org/10.11646/zootaxa.5514.6.1

- Nguyen, L. T., Rowley, J. J. L., La, T. van, & Tapley, B. (2023). Notes on oviposition sites and a significant range extension for Botsford’s Leaf-litter Frog (Leptobrachella botsfordi). Herpetology Notes, 16(February), 103–109.

- Phạm Thế Cường, 2023. Oreolalax sterlingae. Danh lục Đỏ Việt Nam. AP14.

- Phạm Thế Cường, 2023. Leptobrachella botsfordi. Danh lục Đỏ Việt Nam. AP6.